Getuigenheuvels

De Vlaamse Ardennen worden gekenmerkt door een uitgesproken reliëf. Dit reliëf bepaalt mede de waarden van het landschap (natuurwetenschappelijke, historische, esthetische, sociaal-culturele en ruimtelijk-structurerende waarde) die aan de basis liggen voor de afbakening van dit gebied. Het landschap van het zuiden van de provincies West-Vlaanderen en Oost-Vlaanderen kenmerkt zich door een west-oost gerichte rij heuvels met toppen op ongeveer dezelfde hoogte, de getuigenheuvels.

Een getuigenheuvel is een heuvel met een bepaalde geologische oorsprong. De vorm van de heuvel is daarbij een aanduiding (‘getuige’) voor hoe het landschap er lang geleden uitzag.

Getuigenheuvels ontstonden zo een 55 à 35 miljoen jaar geleden, in het laat-mioceen. De zeespiegel steeg en ons land werd grotendeels overspoeld door de zee, enkel de hoogste toppen van de Ardennen staken er boven uit. In eerste instantie werd er een dikke kleilaag afgezet van ca. 100 à 120 m dik, het Ieperiaan. Vervolgens overspoelde de zee de streek opnieuw en zette er klei, leem en zand af. Deze zogenaamde Diestiaanzee trok zich op relatief korte tijd terug waardoor de zandbanken plots bloot kwamen te liggen. Het zand van de Diestiaanzee bevat een hoog percentage aan glauconiet, een mineraal dat voor een stuk uit ijzer bestaat. Na het terugtrekken van de Diestiaanzee reageerde het ijzer met zuurstof uit de lucht en oxideerde tot liminiet. De ‘roest’ die zo ontstond, deed het zand aaneenkitten tot ijzerzandsteen.

Dit ijzerzandsteen bood veel meer weerstand aan de latere erosie. Daardoor ontstond een typisch heuvellandschap. Op plaatsen zonder ijzerzandsteen werden de zachtere lagen immers weggespoeld. Deze heuvels zijn nu nog steeds in het landschap te zien. Deze getuigen van de Diestiaanzee worden getuigenheuvels genoemd. De heuvels in het zuiden van West-Vlaanderen (de Kemmelberg, Rodeberg, Zwarteberg), het zuiden van Oost-Vlaanderen (Kluisberg, Hotondberg, Muziekberg, Oudenberg) en de heuvels van het Hageland zijn allen getuigenheuvels.

Op de heuvelruggen en langs holle wegen zijn de Diestiaan ijzerzandsteenbanken nog duidelijk waarneembaar.